Cố đô Huế được biết đến là một di sản kiến trúc, văn hóa dày đặc và phong phú. Bên cạnh thành trì, cung đình,… nhà vườn An Hiên cũng là một di sản kiến trúc nổi bật khi mang đậm dấu ấn quý tộc kết hợp cùng màu sắc dân gian truyền thống. Hãy cùng HiRon tìm hiểu không gian này ở ngay bài viết dưới đây!
Nhà vườn An Hiên với lịch sử lâu đời đầy thăng trầm
Nhà vườn An Hiên nằm ở bờ bắc sông Hương, phía tây kinh thành, thuộc thủ phủ của các chúa Nguyễn. Nay là số 58 Nguyễn Phúc Nguyên, P.Hương Long, TP.Huế, gần chùa Thiên Mụ.
Nhà vườn An Hiên có lịch sử lâu đời, dù có chiết tự là “hiên nhà bình an” nhưng ngôi nhà lại có số phận thăng trầm và qua tay 5 chủ nhân. Trước năm 1895, gia chủ sớm nhất là một công chúa con vua Dục Đức. Người chủ tiếp theo là ông Phạm Đăng Khanh (còn gọi là Phạm Đăng Thập), cháu của đại thần Phạm Đăng Hưng thời Gia Long. Ông Khanh là cháu của bà Thái hoàng Thái hậu Từ Dũ. Năm 1920, ông Khanh bán toàn bộ khu vườn nhà cho người chủ nhân mới là bà Khâm Điệp. Năm 1936, con trai bà Khâm Điệp bán cho Tuần phủ Hà Tĩnh. Khi ông mất, vợ ông là bà Đào Thị Xuân Yến thừa kế. Bà tiếp tục quản lý, gìn giữ khu nhà vườn cho đến khi qua đời vào năm 1997.
Nhà vườn An Hiên đã gắn liền với tên tuổi và sự nghiệp của người nữ chủ nhân này. Một người yêu nước, một nhà hoạt động chính trị xã hội đã có nhiều đóng góp cho quê hương Huế. Phần lớn thời gian khi An Hiên thuộc sở hữu của bà Đào Thị Xuân Yến là lúc đất nước có chiến tranh. Những biến động thời cuộc ở Huế cũng ảnh hưởng không nhỏ đến ngôi nhà. Có thời gian An Hiên đã đóng cửa bỏ hoang và chịu nhiều hư hỏng, mất mát.
Kiến trúc lấy thiên nhiên làm chủ đạo
An Hiên chính là một kiến trúc mẫu tiêu biểu cho hầu hết các nhà vườn tại xứ Huế; không gian hòa quyện cùng thiên nhiên và tuân thủ theo những nguyên tắc phong thủy của kiến trúc truyền thống Phương Đông. Nhà vườn An Hiên có diện tích lên đến 5.000m2 với hướng chính quay ra phía sông Hương. Cổng được xây bằng gạch cuốn vòm với những đường nét cổ kính đặc trưng của kiến trúc Huế, ẩn sau những vòm cây rợp bóng.
Phần cuốn vòm trên cánh cổng có trang trí hình hổ phù, hai bên trụ cổng là đôi câu đối, phía trên vòm cổng là một bức hoành cuốn thư nổi có hai chữ An Hiên. Tất cả các chi tiết trang trí này đều được khảm sành sứ đặc trưng của thiết kế Huế. Phía trên cổng là hình hai con dơi sải cánh. Hai cánh cổng gỗ có kiến trúc “thượng song hạ bản” mở ra dẫn vào bên trong…
Lối nhỏ dẫn từ cổng vào nhà được bố trí bên dưới những vòm cây mơ đan vào nhau, tạo nên chiều sâu và một cảm giác tĩnh lặng, trang nghiêm. Cuối lối đi, tấm bình phong hiện ra với vai trò như một “tiền án” trước nhà. Sau bức bình phong là một bể nước thả hoa súng, đây là yếu tố “minh đường” trong phong thủy.
Kiến trúc nhà vườn An Hiên
Nhà vườn An Hiên là một ngôi nhà rường 3 gian 2 chái nằm gần như ở trung tâm khu vườn. Không gian nhà rộng 135m2, với vật liệu chủ yếu là gỗ. Có tất cả 48 cột, cùng hệ thống vì được làm bằng gỗ mít chạm trổ hoa văn tinh xảo; đòn tay gỗ kiền kiền; ván ngăn trong nhà gỗ lim. Các cột được gối trên những bệ đá hình vuông. Mái lợp ngói liệt nhiều lớp, bờ nóc hai bên đắp rồng chầu, ở giữa đỉnh mái có hình hoa sen…
Không gian nội thất của ngôi nhà vườn An Hiên được phân chia rõ ràng theo chức năng sử dụng. Gian giữa là gian thờ, với nguyên tắc bài trí: “tiền Phật hậu linh” (thờ Phật phía trước, thờ tổ tiên phía sau); hai gian hai bên là nơi tiếp khách theo nguyên tắc “tả nam hữu nữ”; hai chái nhà cũng tương tự, là nơi ở và sinh hoạt của nam (bên trái) và nữ (bên phải), theo quan niệm xưa thời phong kiến. Điều đặc biệt, ngôi nhà có nhiều kỷ vật rất quý của cung đình triều Nguyễn. Đó là bức hoành phi đề 4 chữ “Văn Võ Trung Hiếu” do vua Bảo Đại ban năm1937. Hiện đang treo ở gian giữa; nhiều bài thơ của Vua Thành Thái, hiện cũng được treo ở nơi tiếp khách trong nhà.
Đặc trưng của nhà vườn
Nhà vườn An Hiên xứ Huế được ví như một không gian sinh thái đa dạng với nhiều hàng cây, gốc cây quý hiếm, có tuổi đời lên đến chục năm. Có thể kể tới những măng cụt, sầu riêng, thanh long… của miền Nam; mơ, hồng, vải thiều… của miền Bắc; thanh trà, dâu, vả… của miền Trung và Huế. Có những gốc cây thật đặc biệt, như cây hồng xiêm Tiên Điền do cụ Nghè Mai – chắt nội đại thi hào Nguyễn Du mang từ quê hương Nghi Xuân – Hà Tĩnh tặng Tuần phủ Hà Tĩnh.
Bên cạnh cây ăn quả là các loài hoa. Vườn An Hiên cũng là một vườn hoa. Mùa xuân hoa mơ nở trắng lối vào; mùa hè hoa súng nở đỏ trên mặt nước; và bao nhiêu loài hoa khác thay nhau nở 4 mùa: trà mi, mộc, mẫu đơn, nhài, hải đường, thạch lựu, sứ, thủy tiên, ngọc lan, tường vi, thiên lý, hoàng mai, bạch mai…
Ngày nay, nhà vườn An Hiên là một chốn bình yên, một địa chỉ văn hóa của đất cố đô. Ở nơi này, người ta có thể cảm nhận được một thế giới khác cuộc sống bên ngoài: sâu hơn, chậm hơn và bình lặng hơn. Đó là một không gian êm đềm, thư thái, một nơi chốn thâm trầm và yên tĩnh. Đó là nơi giao hòa thiên nhiên và con người, là nơi lắng lại để trở về với quá khứ… Hãy theo dõi HiRon thường xuyên để biết thêm nhiều địa điểm du lịch kiến trúc nổi bật.